Herberg Het Rode Hert

Start Omhoog Google Earth Adressen Activiteiten Zelf iets gevonden? Publicaties

 

Start
Omhoog
Google Earth
Adressen
Activiteiten
Zelf iets gevonden?
Publicaties

 

Steengoed kan uit Beekbergen

 In het buurtschap Engeland bij Beekbergen werd bij de bouw van een nieuwe woning in September 2004 een flinke hoeveelheid 14e eeuws aardewerk gevonden.   

De locatie aan de rand van de Veluwe op de schilderachtige enk bij Beekbergen is van historische betekenis. In dit buurtschap hielden de hertogen van Gelderland het Veluws landgericht. Op het hoogste punt in de buurt, het Herenhul, werd dan recht gesproken.

Hoewel het landgericht pas halverwege de 13e eeuw voor het eerst wordt genoemd, is het niet onmogelijk dat het terugvoert op een nog langere geschiedenis. Daarbij wordt er vooral op gewezen dat deze plaats het centrum was van de Veluwse ijzerindustrie in de 7e tot de 9e eeuw.  

Uit stadsrekeningen van Arnhem is bekend dat de hertog en zijn gevolg bij deze gebeurtenis het nodige nuttigden. Daarbij speelde onder andere de herberg ‘Het Rode Hert’ in het Engeland een grote rol. Zo is er in het archief in Arnhem een rekening uit 1462 bekend waarin precies is opgeschreven wat enkele burgemeesters aan etenswaar meenamen naar Beekbergen. Het huis naast de vindplaats draagt nog steeds de naam ' Het Rode Hert' .

In het profiel van de kuil is duidelijk een ingegraven ton zichtbaar

 In goed overleg met de eigenaar heeft de AWA  de  resten onderzocht en daarbij een grote hoeveelheid aardewerk uit vooral de 14e eeuw verzameld. De scherven waren vooral van drinkgerei uit het Duitse plaatsje Siegburg wat prachtig overeenkomt met de herberg op de kavel ernaast.

In November werd onder leiding van Maarten Wispelwey een noodopgraving gedaan. Op een diepte van ongeveer 2.5 meter onder het maaiveld werd daarbij een ingegraven waterton aangetroffen.  

De grote omvang van de oorspronkelijke kuil (naar schatting 6 bij 6 meter) kon niet helemaal verklaart worden. Mogelijk was het een drinkplaats voor vee, Wel was duidelijk dat de kuil in 2 fases was opgevuld met afval. Allereerst met huisafval (veel kogelpot, typisch middeleeuws kookgerei) en in 2e instantie met de resten van wat vrijelijk werd geïnterpreteerd als een hertogelijk drinkgelag  bestaande uit een flinke hoeveelheid (honderden scherven) Siegburg steengoed van allerlei soorten kannen en ander drinkgerei.

Sorteren en plakken van aardewerk uit Beekbergen op het depot in het ACEC gebouw.

Nadat de opgraving in November 2004 werd het verzemelde aardewerk in de winterperiode op het archeologisch depot in het ACEC gebouw gewassen, gesorteerd en voor zover mogelijk aan elkaar gepast. Ondanks de vele honderden scherven bleef het aardewerk erg fragmentarisch.Het grootste deel van de scherven bestond uit steengoed uit het Duitse plaatsje Siegburg uit de 14e eeuw. Dit aardewerk staat ook wel bekend als Jacoba kannen. Het is typisch drinkgerei zoals dat bij een herberg past.

Steengoed kannen en fragmenten daarvan uit Beekbergen. in totaal werden scherven van rond de 100 van dit soort kannen verzameld.

Daarnaast werden veel scherven gevonden van schalen van zogenaamd grijsbakkend aardewerk. Eigenlijk gaat het daarbij om hetzelfde soort aardewerk als het rode aardewerk zoals dat tot in de 19e eeuw werd gebruikt. Door aan het eind van het bakproces de oven af te sluiten (te smoren) werd het aardewerk grijs van kleur en iets minder poreus. Vanaf de 15e eeuw raakt deze methode in onbruik. Mogelijk omdat men in dezelfde periode het aardewerk van glazuur ging voorzien.

Fragment van een grote schaal (31 cm doorsnede) van grijsbakkend aardewerk. 

Hoewel het grootste deel van de vondsten uit stukken van drinkgerei en uit uit schalen betrof werden vooral uit de diepste helft van de kuil ook veel fragmenten van kogelpotten gevonden. Deze - zoals de naam al aangeeft - kogelronde potten zonder pootjes werden honderden jaren lang tot in de 14 eeuw gebruikt om in te koken. Het gaafste exemplaar waarvan hier een foto, is op enkele meters afstand van de drinkput gevonden en het is niet onmogelijk dat het ouder is dan de rest van de vondsten. Omdat kogelpotten zo lang in gebruik zijn geweest is dat echter moeilijk vast te stellen.

De scherven uit dit diepere deel betroffen ook voor een deel zogenaamd ' bijna steengoed' en 'proto-steengoed'. Dit zijn de voorlopers van het gewone steengoed. Dit aardewerk dateert dan ook vooral uit de 13e eeuw.  Uit het diepste deel van de kuil werd zelfs 1 grote gele, geglazuurde scherf gevonden van witbakkend aardewerk. Deze werd gedetermineerd als zogenaamd 'Andenne aardewerk'  uit de 12e eeuw.

Middeleeuwse kookpot met een deel van de rand. Dit exemplaar werd op enkele meters afstand van de waterput gevonden en is mogelijk ouder dan het overige aardewerk. 

Dat het terrein lang in gebruik is geweest wordt ook bewezen door allerlei vondsten uit de bovenste 50 cm van de opgraving. Daarbij waren vrijwel alle perioden uit de laatste 700 jaar vertegenwoordigt. 2 aardige vondsten zijn hier nog afgebeeld: Een 19e eeuwse voorraadpot die vrijwel compleet - zij het in scherven - werd teruggevonden en een minuscuul scherfje van een 15e of 16e eeuws luxe drinkglas.

19e eeuwse voorraadpot. Nadat hij was gebroken is hij gebruikt om witkalk of verf in te stoppen. Van de kalk zijn nog flinke resten aanwezig. Scherf van een noppenglas of roemer uit de 15e of 16e eeuw. dergelijk luxe drinkglazen zijn in een landelijke omgeving als Beekbergen uitermate zeldzaam. Meestal komen ze in de stad voor.

Tenslotte werden vele tientallen stukken ijzerslak verzameld afkomstig van vroegmiddeleeuwse ijzerwinning. Dat deze in de buurt heeft plaatsgevonden is bekend. De naam de 'Smittenberg' van het restaurant in Beekbergen enkele honderden meters verderop verwijst nog naar de slakkenhoop die waarschijnlijk in die buurt heeft gelegen.

Voor meer informatie over het Herenhul zie ook de site Oud Ugchelen.

Zie ook de artikel in de Apeldoornse Courant van 24-12-2004 en van 10-1-2005